POSTĘPOWANIE W SPRAWIE ZWROTU PRZEDMIOTU ŚWIADCZENIA Z DEPOZYTU SĄDOWEGO

POSTĘPOWANIE W SPRAWIE ZWROTU PRZEDMIOTU
ŚWIADCZENIA Z DEPOZYTU SĄDOWEGO

Problematyka dotycząca postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego została uregulowana w Tytule II Dział V „Sprawy depozytowe” (art. 692 - 693²² Kodeksu postępowania cywilnego). Regulacja ta nie jest jednak przejrzysta i sprawia szereg problemów interpretacyjnych. Ponadto, w zrozumieniu powyższych przepisów nie pomaga fakt rzadkich komentarzy doktryny jak i sądów w tej materii. Dlatego, niezwykle często, powstają istotne problemy natury procesowej, które w szczególności dotyczą instytucji zwrotu przedmiotu świadczenia z depozytu sądowego na rzecz dłużnika (art. 693¹¹ k.p.c.).

W pierwszej kolejności jednak warto wyjaśnić czym jest właściwie depozyt sądowy. Zatem depozyt sądowy jest to środek zabezpieczenia przedmiotu świadczenia poprzez złożenie go w sądzie właściwym dla miejsca wykonania zobowiązania. Jeżeli zaś tego miejsca nie da się ustalić, wówczas właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wierzyciela. Natomiast, gdyby wierzyciel nie był znany lub nie było znane miejsce jego zamieszkania, wówczas właściwy jest sąd miejsca zamieszkania dłużnika. Należy również wskazać, że gdyby do depozytu miałaby zostać oddana rzecz łatwo ulegająca zepsuciu lub z przechowywaniem której łączyłyby się wysokie koszty, sąd może nakazać sprzedanie jej, a uzyskana cenę złożyć do depozytu sądowego.

Przedmiotem depozytu mogą być: pieniądze, kosztowności, papiery wartościowe, książeczki oszczędnościowe itp. Jeżeli przedmiotem depozytu miałby być np. ruchomości, zwierzęta domowe lub inne przedmioty nienadające się do przechowywania w sądzie lub w banku, wówczas pozostawia się je w miejscu wskazanym przez sąd pod pieczą dozorcy ustanowionego przez sąd.

Po złożeniu świadczenia do depozytu sądowego dłużnik traktowany jest w taki sposób, jakby świadczenie zostało spełnione i zostaje on zwolniony ze zobowiązania. Wierzyciel ma natomiast obowiązek zwrócić mu koszty złożenia do depozytu.

Przechodząc do omówienia postępowania w sprawach o zwrot depozytu, należy przede wszystkim wskazać, iż  właściwość miejscowa sądu w tych sprawach nie jest osobno regulowana, jednak oczywiste jest, że sądem właściwym jest ten, który wydał postanowienie o zezwolenie złożenia przedmiotu do depozytu i który przyjął depozyt.

W tym miejscu podkreślić trzeba, iż dłużnik może uzyskać zwrot przedmiotu złożonego do depozytu do czasu zażądania wydania depozytu przez wierzyciela lub inną osobę uprawnioną. Dochodzi wówczas do tzw. wycofania depozytu, powodującego, że w zakresie prawa materialnego dochodzi do uchylenia skutków złożenia do depozytu (art. 469 § 2 k.c.). Wniosek dłużnika o zwrot depozytu powinien odpowiadać wymogom przewidzianym w art. 511, a ponadto zawierać określenie przedmiotu, który ma być zwrócony, a także określenie zobowiązania, dla wykonania którego dany przedmiot został zdeponowany, oraz wskazanie okoliczności uzasadniających żądanie zwrotu.

Art. 693¹¹ § 2. k.p.c. zawiera jednak również niejasną regulację, mówiącą o tym, iż jeżeli wniosek dłużnika o zwrot depozytu i wniosek wierzyciela o wydanie zostały zgłoszone równocześnie, sąd postanowi wydać depozyt wierzycielowi. Normując ową kwestię kolizyjną powstającą w sytuacji, w której złożenie wniosku o zwrot i wydanie depozytu nastąpiło „równocześnie", ustawodawca nie posłużył się precyzyjnymi określeniami. Ze względu na doniosłe materialnoprawne skutki rozstrzygnięcia tej kolizji należałoby najrozsądniej zastosować przez analogię art. 626⁶ § 2 k.p.c. i przyjąć, że wnioskami złożonymi równocześnie są wnioski, które wpłynęły w tej samej chwili, choć zdania doktryny są na ten temat podzielone.

Z kontrowersyjną sytuacją mamy do czynienia również wtedy, gdy  uprawnienie wierzyciela do odebrania depozytu jest uzależnione od spełnienia określonych warunków, których ten nie chce spełnić Zgodnie jednak z poglądem wyrażonym w literaturze, w takim wypadku żądanie dłużnika o zwrot depozytu powinno być uwzględnione.

W przypadku jednak kolizji (równoczesnego wniesienia) wniosku dłużnika i wierzyciela o zwrot depozytu, sąd orzekający posiada uprawnienie do dokonania samodzielnej oceny, czy zgłoszone przez wierzyciela żądanie wydania depozytu należy uznać za zasadne. Sąd może także wstrzymać się z rozpoznaniem takiego wniosku do czasu rozstrzygnięcia żądania wierzyciela (podkreślić jednak trzeba, iż nie dochodzi wtedy do zawieszenia postępowania). W wypadku uznania zasadności żądania wierzyciela sąd jest zobligowany do wydania mu depozytu. Zgodnie z rezultatem wykładni gramatycznej art. 693¹¹ § 2, o pierwszeństwie decyduje więc kolejność zgłoszenia wniosków.

Podobne wątpliwości interpretacyjne wywołuje wprowadzenie do treści art. 693¹¹ § 1 terminu "zwróci". Posługując się wykładnią gramatyczną prowadzi to do konkluzji, że chodzi wyłącznie o czynność wykonawczą. W związku z tym należałoby przyjąć, że gdyby nawet dłużnik zgłosił żądanie zwrotu depozytu przed zgłoszeniem żądania wydania przedmiotu świadczenia wierzycielowi, to chociażby sąd nakazał zwrot dłużnikowi, wobec braku żądania ze strony wierzyciela, dłużnik nie mógłby odebrać przedmiotu, jeżeli w tym okresie wierzyciel zażądałby wydania go sobie. Takie stanowisko uzasadnia fakt, iż dobrowolne zaofiarowanie i złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego uprawnia wierzyciela do otrzymania przedmiotu, dopóki dłużnik nie odebrał go z powrotem. W konsekwencji, w braku rozstrzygnięcia w sprawie zwrotu depozytu, sąd nie może uwzględnić żądania dłużnika z uwagi na zgłoszone żądanie wierzyciela, choćby wniosek tego podmiotu wpłynął później od wniosku dłużnika.

Znaczne problemy przynosi również terminologiczna niekonsekwencja ustawodawcy w relacji art. 693¹¹ § 2 do art. 693¹¹ § 1. W art. 693¹¹ § 2 ustawodawca posługuje się określeniem "wniosku", tymczasem w art. 693¹¹ § 1 - "żądaniem wydania depozytu". W związku z taką rozbieżnością, w literaturze prezentowany jest pogląd, iż żądanie wierzyciela należy traktować jako jednostronną czynność prawną, której skutkiem jest ustanie stosunku prawnego. W konsekwencji żądanie takie wierzyciel składa w postaci wniosku o wydanie depozytu. W związku z tym, z chwilą skutecznego wniesienia wniosku do sądu należałoby uznać, że dłużnik został pozbawiony prawa do odbioru depozytu.

Sprawy o zwrot depozytu sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym, jednak jeśli uzna to za potrzebne, może wyznaczyć rozprawę. Stosownie do okoliczności sąd może również zażądać od uczestników wyjaśnień na piśmie.

W związku z zawiłością powyżej opisanego postępowania i trudności interpretacyjnych jakie ze sobą niesie, jeżeli poszukują Państwo pomocy w przedmiotowej materii, toteż proszę o kontakt z moją Kancelarią.