Omnis definitio in iure civili periculosa est:
parum est enim, ut non subverti posset

ZACHOWEK I DŁUGI SPADKOWE

Wskazania wymaga, iż w skład spadku wchodzą nie tylko aktywa, ale i długi spadkodawcy. Jeśli jednak spadkobierców jest wielu, to kto z nich odpowiada za długi spadkowe i w jakiej części? Czy wszyscy spadkobiercy odpowiadają niezależnie od wielkości swoich udziałów ?

Istotną instytucją w omawianej materii jest również zachowek, który należy się najbliższej rodzinie spadkodawcy jeżeli zostali pominięci w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych przed jego śmiercią. Spory sądowe dotyczące zachowku zdarzają się niezwykle często. Warto zatem wyjaśnić najważniejsze kwestie.

Co do zasady wszystkie długi i zobowiązania, które zaciągnął spadkodawca obciążają spadkobierców. Nie dotyczy to tylko zobowiązań, które są ściśle związane z osobą spadkodawcy. Wszystkie pozostałe przechodzą na spadkobierców. Mogą oni jednak ograniczyć swoją odpowiedzialność do wysokości wartości spadku jeśli przyjmą spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Odpowiedzialność za sługi spadkowe kształtuje się zatem następująco:

• Przyjęcie wprost

Przy przyjęciu spadku wprost spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe bez ograniczeń, całym swoim majątkiem.

• Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza

Przy przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobiercy odpowiadają nadal całym swoim majątkiem, do wysokości jednak wartości uzyskanego spadku. Oznacza to, że jeżeli wartość długów, jest wyższa niż aktywów – spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi.

Podkreślić jednak należy, iż przed dokonaniem działu spadku, wszyscy spadkobiercy odpowiadają solidarnie za długi spadkowe. Oznacza to, że wierzyciele mogą skierować roszczenia do wybranego spadkobiercy i ściągnąć z niego całość długu. Może on następnie dochodzić roszczeń na zasadzie regresu od pozostałych spadkobierców - tak aby wyrównać swoją stratę.

Oprócz długów, które zaciągnął spadkodawca przed śmiercią, w skład długów spadkowych wchodzą też zobowiązania związane z kosztami dotyczącymi zarządu masą spadku (m.in. zapłata zachowku uprawnionym podmiotom).

Jeżeli zaś chodzi o zachowek, to stanowi on określony kwotowo ułamek wartości udziału spadkowego, który przypadłby spadkobiercy ustawowemu w przypadku dziedziczenia ustawowego. Zatem osoba, której przysługuje prawo do zachowku może domagać się wyłącznie zapłaty na jej rzecz określonej kwoty pieniężnej, wyliczonej wedle reguł określonych w ustawie.

Osobami uprawnionymi do zachowku są :

• zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki itd.)
• małżonek

Jeżeli spadkodawca, w chwili śmierci nie miał zstępnych, wówczas prawo do zachowku przysługuje jego małżonkowi oraz rodzicom. Istotnym jest, iż roszczenie o zachowek nie przysługuje rodzeństwu spadkodawcy ani innym dalszym krewnym lub powinowatym spadkodawcy.

Spośród wskazanych powyżej osób uprawnionych do zachowku, roszczenie o zachowek przysługuje tylko tym, którzy w konkretnym stanie faktycznym odziedziczyliby spadek z mocy ustawy (roszczenie o zachowek nie będzie zatem przysługiwało osobom: wydziedziczonym w testamencie, uznanym za niegodnych dziedziczenia, które odrzuciły spadek, które zawarły ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia, małżonkowi, przeciwko któremu spadkodawca przed śmiercią wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione).

Wysokość należnego zachowku opiewa zasadniczo na połowę wartości udziału spadkowego jaki by przypadał uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli natomiast uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni, wówczas zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Jak już wspomniano, roszczenie o zachowek przysługuje wówczas, gdy osoba uprawniona nie otrzymała należnej jej części majątku spadkowego czy to w drodze dziedziczenia, czy to w postaci zapisu, czy też poprzez uczynioną przez spadkodawcę i zaliczaną do spadku darowiznę. Jeśli jednak osoby uprawnione do zachowku, w wyniku dziedziczenia, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę darowizny nie uzyskały całości należnego im zachowku, wówczas przysługuje im roszczenie o jego uzupełnienie tj. o zapłatę różnicy między wartością należnego im zachowku a wartością uzyskanego przysporzenia.

Podnieść również należy, iż roszczenie o zapłatę zachowku może być dochodzone w sądowym postępowaniu cywilnym w drodze procesu. Jeżeli zatem osoba obowiązana do zapłaty zachowku nie chce zapłacić należnej sumy dobrowolnie, wówczas należy skierować do sądu pozew o zapłatę kwoty stanowiącej wartość należnego zachowku. Przedmiotowe roszczenie przedawnia się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.

Jeżeli szukacie Państwo pomocy w materii opisanej powyżej, proszę o kontakt z moją Kancelarią.